DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

Divan edebiyatında kullanılan nazım biçimlerini bir tablo hâlinde gösterelim önce.

DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ
BEYİTLERLE KURULANLAR	DÖRTLÜLERLE KURULANLAR	BENTLERLE KURULANLAR
GAZEL KASİDE MESNEVİ KIT’A MÜSTEZAT	RÜBAİ TUYUG MURABBA ŞARKI	TERKİBİ BENT TERCİİ BENT

Bu tablodaki nazım biçimlerinden “mesnevi” olay çevresinde gelişen edebî metinler içinde, diğerleri ise coşku ve heyecana bağlı metinler içinde yer alır.

DİVAN EDEBİYATINDA COŞKU VE HEYECANA BAĞLI METİNLER


DİVAN EDEBİYATINDA OLAY ÇEVRESİNDE GELİŞEN EDEBÎ METİNLER

Divan edebiyatında bir şairin şiirine, başka bir şair tarafından aynı ölçü, uyak ve redifle yazılan benzerine “nazire” denir. Bu, nazire yazan şairin diğer şaire karşı duyduğu saygı ve beğeniden ileri gelmektedir. Edebiyatımızda bu türde de pek çok ürün verilmiştir.

Divan şiirinin genel özellikleri şunlardır:

• Nazım birimi genellikle beyittir ve cümle beyitte tamamlanır. Beyit, cümleye egemendir.
• Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır.
• Şiirler konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine göre adlandırılmıştır.
• Şiirde daha çok aşk, sevgili, din ve kadercilik gibi konular işlenmiştir.
• Şiirlerin tamamı aruz vezniyle yazılmıştır.
• Şiirler, kaside, gazel, mesnevi ve rubai gibi belli nazım şekilleri ile yazılmıştır.
• Parça güzelliğine önem verilmiştir.
• Arapça ve Farsça sözcükler ve tamlamalar yoğun olarak kullanılmıştır.
• Ağırlıklı olarak aşk acısından duyulan mutluluk dile getirilmiştir.
• Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözlerle, mazmunlarla anlatılmıştır.
• Şiirler “divan” adı verilen kitaplarda toplanmıştır.
• Şekil güzelliği sağlamak için eş anlamlı sözlere yer verilmiştir.
• Kişisel sevinçlere ve acılara çok yer verilmiştir.
• Tasavvufla ilgili terimler geniş ölçüde kullanılmıştır.

Örnek 1:

“Beni ağlan beni kim, üstüme gelmez ölicek

Bir avuç toprak atar bad-ı sabadan gayrı”

Yukarıdaki dizeler, Divan şiiriyle ilgili olarak aşağıda

verilen yaygın yargılardan hangisiyle bağdaşmaz?

A) Bütün şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

B) Yapıt, değişmez kurallara göre, güçlü bir düzen içinde ve çoklukla beyit beyit işlenir.

C) Söz ve anlam sanatlarına sık sık başvurulur.

D) Biçim ve söyleyiş kaygısı oldukça ağır basar.

E) İnsandan kopuk, insanı anlatmayan soyut bir dünyası vardır.

                                                                                  (1981 - ÖYS)

Çözüm: A, B, C ve D’de verilen yargılar buradaki beyitle

bağdaşmaktadır. E’de verilen “İnsandan kopuk,

insanı anlatmayan soyut bir dünyası vardır.” yargısı bu

beyitle bağdaşmamaktadır; çünkü bu beyitte insanın

yalnızlığı dile getirilmektedir. Yani insandan kopuk değildir.

                                                                                          Cevap E

Örnek 2:

Aşağıdakilerden hangisi Divan şiirinin belirleyici

özelliklerinden biri değildir?

A) Mecaz ve mazmunlarla yüklü olması

B) Dış dünyaya yönelik somut konuların işlenmiş olması

C) Şekil güzelliği sağlamak için eşanlamlı sözlere yer verilmesi

D) Kişisel sevinçlere ve acılara çok az yer verilmesi

E) Tasavvufla ilgili terimlere geniş ölçüde yer verilmesi

                                                                                       (1977)

Çözüm: Divan edebiyatı dış dünyaya yönelik somut

bir edebiyat değil, tersine soyut bir edebiyattır.

                                                                                      Cevap B

Örnek 3:

Divan şiiriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Yabancı sözcüklerle ve kurallarla yüklü bir dil kullanılmıştır.

B) Ölçü olarak aruz kullanılmıştır.

C) Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözlerle anlatılmıştır.

D) Konular genellikle gerçek yaşamdan alınmıştır.

E) Şiirler “divan” adı verilen kitaplarda toplanmıştır.

                                                                                    (1997 - ÖYS)

Çözüm: Divan şiiri soyut bir şiir olduğu için konular

gerçek yaşamdan alınmamıştır. D seçeneğinde verilen

bilgi yanlıştır.

                                                                                       Cevap D

Örnek 4:

Bir şairin, başka bir şairin şiirini konu ve biçim yönünden

örnek alarak aynı ölçü aynı uyak ve aynı redifle

yazdığı benzer şiire ne ad verilir?

A) Muhammes
B) Nazire
C) Murabba

D) Taştir
E) Müseddes

                                                                   (1997 - ÖYS)

Çözüm: Bir şairin şiirine konu ve biçim yönünden

benzer nitelikte yazılan şiirlere “nazire” adı verilir. Zaten

bu sözcük “bir söze ya da davranışa karşılık vermek”

anlamını da taşır.

                                                                        Cevap B