Gazete Çevresinde Gelişen Metin Türleri: Sohbet (Söyleşi)

SOHBET (SÖYLEŞİ)

Bir yazarın günlük olaylar arasından seçtiği bir konuyla ilgili kendine özgü görüş ve düşüncelerini fazla derinleştirmeden karşısındakilerle konuşuyormuşçasına anlattığı yazı türüne “sohbet (söyleşi)” denir. Sohbet yazılarına eskiden “muhasebe” denirdi. Çoğunlukla, günlük konuların işlendiği sohbet yazılarında konuşma senli benli bir anlatım yolu seçilir. Yazar deyimlerden, atasözlerinden, hatıralardan, halk fıkralarından, nüktelerden, özlü sözlerden çokça yararlanır.

Sohbet türü yazılarda herkesi ilgilendiren konular seçilir. Cümleler, konuşma üslubundadır ve genellikle devriktir. Yazar karşısında biri varmış gibi sorular sorar, cevaplar verir, düşüncelerini günlük konuşma dili içtenliği içerisinde açıklar.

Sohbetlerde konu uzatılmaz, fazla ayrıntıya girilmez, sadece konuya dikkat çekilir, anlatılanlar kanıtlanmaya çalışılmaz, anlatılanlara inanılması için bir gayret ortaya konmaz. Amaç, okuyucuyu konu üzerinde düşünmeye davet etmektir.

Türk Edebiyatında Sohbet

Türk edebiyatında Ahmet Rasim, Şevket Rado, Nurullah Ataç, Falih Rıfkı Atay, Suut Kemal Yetkin, Ferit Kam, Mehmet Çınarlı sohbet türüne özel bir önem vermiştir.

Yaratılış itibarıyla herkesten daha hassas olan sanatkârın, hayatın üzüntü veren çeşitli olayları karşısında duygusuz kalması mümkün olur mu? Hatta, kimsenin pek umursamadığı bazı küçük şeylerin bile onu etkilemesi doğal değil midir? Tarih boyunca sanatkârların kalpleri kadar kalemlerini, fırçalarını da harekete geçiren sevinçten çok keder olmuştur: Bir sevgilinin vefasızlığı veya ölümü, millî bir felaket, evlat acısı, ayrılık, gurbet; şaire, romancıya, bestekâra şaheser yarattırdı. Gurbette, hasrette, sıkıntıda oldukları zaman çok güzel eserler verenlerin; vatana, sevgiliye, refaha kavuştuktan sonra sustukları çok görülmüştür. İnsan yazmak, söylemek yani bir nevi boşalmak ihtiyacını kederliyken daha çok hissediyor. 

(Mehmet Çınarlı, Halkımız ve Sanatımız)

Sohbet - Deneme Farkı 

Sohbette yazarın okuyucuyla konuşuyormuş gibi bir anlatımı vardır. Denemede ise yazarın kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir anlatımı vardır. Sohbette nüktelerden, halk söyleyişlerinden, fıkralardan yararlanılır. Sohbetin dili ve anlatımı yalındır. Denemede ise daha ciddî bir dil kullanılır. Sohbette kısa ve yüzeysel bir anlatım vardır. Amaç, yazarın okuyucuyu kendi düşüncesine çekmesi veya kendi düşüncesi doğrultusunda düşünmesini sağlamasıdır. Denemede ise derinlemesine bir anlatım vardır ve okuyucuyu etkilemek, yönlendirmek gibi bir amaç güdülmez.