Divan Edebiyatının Sanat Anlayışı

Divan Edebiyatının Sanat Anlayışı
Divan edebiyatı, Arap edebiyatının, özellikle de Fars (İran) edebiyatının biçim ve içeriğinden yararlanarak oluşturulmuş bir edebiyat geleneğidir. Divan edebiyatının sanat anlayışı şiir ve düzyazıda olmak üzere iki bölümde incelenebilir.
Divan şiirinde ozanın amacı “hüner ve marifet” göstermektir ama divan şairi bütünüyle özgür değildir. Belirli nazım biçimleri, konuları nazım biçimlerine göre saptama, ölçü, mazmun yapısı, vb. özellikler, ozanı sınırlandırır. Malzemeyi hazır bulan, geleneği iyi bilen divan edebiyatı ozanı, bu durum karşısında yapacak tek şey bulmuştur: Şiiri bir kuyumcu titizliğiyle işlemek. Bu aşamada sanatçı, duyarlılığını ve yeteneğini sonuna kadar kullanmak zorundadır. Yeni mazmunlar bulma, söz ve anlam sanatlarını ince bir beğeniyle kullanma, dinleyenler üstünde etki bırakma, gözetmesi gereken belirli noktalardır. Düzyazıdaysa durum farklıdır. Halk için yazılan din, ahlak, menkıbe türü kitaplarda öğretici bir amaç güdüldüğü için, sanatlı anlatıma başvurulmamış, şiirin kurallarını ve estetiğini gözeten düzyazı örneklerinde ise, “hüner ve marifet” gösterme, anlamı bir yana iterek ön plana çıkmış ve yalnızca o dili ve kültürü bilenler tarafından anlaşılabilecek bir niteliğe bürünmüştür.
Kendine özgü bir sanat anlayışı, sınırlı bir duygu ve şiir dünyası, sanatlı bir dili, İslam dini ve tasavvufa dayalı bir düşünce örgüsü bulunan bu şekilci, kuralcı ve idealist edebiyat; yüksek bir değer taşıması, yer yer saf ve güzel örnekler ortaya koymasıyla, duygu ve heyecanlarıyla, ifade güzelliği ve diliyle, beyit ve dize yapısıyla, yoğun sanat gücü ve söyleyişiyle Türk halkındaki sanat zevkinin en büyük bölümünü oluşturmuştur.