DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ : Rubai

Rubai

Dört dizelik nazım şeklidir. Kafiyelenişi çoğunlukla aaba şeklindedir. Ancak dört dizeyi de birbiri ile kafiyeli (aaaa) olan rubailer de vardır. Şairler rubailerde mahlas kullanmaz. Kendine özgü 24 kalıbı vardır. Rubailerin özel aruz kalıpları vardır. Rubailerde şairler genel olarak hikmet taşıyan düşüncelerini, dünya görüşlerini rindâne tavırlarını, maddî ve manevî aşk anlayışlarını dile getirirler.

Rubailerde tek bir düşüncenin en kısa yoldan, en yoğun bir şekilde anlatılması gerekir. Bu bakımdan dizeler arasında tam bir anlam uyumu vardır. Rubainin en kuvvetli dizeyi üçüncü dizedir.

Rubai, İran edebiyatında doğmuş, oradan Türk ve Arap edebiyatlarına geçmiştir. Bu türün en büyük şairi Ömer Hayyam’dır. Türk edebiyatında ise Azmizâde Haletî (XVII. yüzyıl) rubai yazmayı meslek hâline getirmiştir. Son dönemde bu türün en başarılı son temsilcisi Yahya Kemal’dir.

Her dil ki esir-i gam-ı hicrân olmaz

Şayeste-i zevk-i vasl-ı cânân olmaz

Her dert ki var var dermânı velî

Bîdertlerin derdine dermân olmaz

Fuzuli

Rakkas bu hâlet senin oynunda mıdır

Âşıkların günâhı boynunda mıdır

Doymam şeb-i vaslına şeb-i ruze gibi

Ey sim-beden sabah koynunda mıdır

Nedim

Örnek:

Bir merhaleden güneşle derya görünür

Bir merhaleden her iki dünya görünür

Son merhale bir fasl-ı hazandır ki sürer

Geçmiş gelecek cümlesi rüya görünür

Bu parçanın nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rubai
B) Murabba
C) Tuyuğ

D) Şarkı
E) Musammat

                                                      (1974)

Çözüm: Tek dörtlükten oluşması, (aaba) biçiminde

kafiyelenmesi ve felsefi konu işlemesinden hareketle

bu dörtlüğün rubai olduğunu söyleyebiliriz.

                                                        Cevap A

Örnek:

Çepçevre bahar içinde bir yer gördük

Ferhad ile Şirin’i beraber gördük

Baktık geceden fecre kadar ellerde

Yıldızlara yükselen kadehler gördük

Bu dörtlüğün nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rubai
B)Mani
C)Şarkı

D) Murabba
E) Türkü

                                                       (1992 - ÖYS)

Çözüm: Yukarıdaki dörtlüğün uyak düzenine ve işlediği

konuya bakarak rubai olduğunu söyleyebiliriz.

                                                       Cevap A