DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ : Şarkı

Şarkı

Genellikle aşk, içki, eğlence konularında yazılan dört dizelik nazım biçimidir. Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır. Biçim bakımından “murabba”ya benzer. Çoğunlukla bestelenmek için yazılır. Şarkı da tuyuğ gibi yalnızca Türk edebiyatına özgüdür. Koşma ve türkünün divan edebiyatındaki karşılığıdır denebilir. Birinci dörtlükte 2. ve 4. diğer dörtlüklerde ise 4. dize tekrarlanır. Bu dizelere nakarat denir. Kafiye örgüsü abab, cccb, dddb şeklindedir. Günlük hayat, aşk, sevgi gibi konular işlenir. Divan edebiyatının ilk şarkı yazarı Nail-i Kadim’dir. Lale Devrinde ise en önemli temsilcisi Nedim dir. En çok şarkıyı Enderunlu Vasıf yazmıştır.

Sevdiğim cânım yolunda hâke yeksân olduğum

İyddir çık nâz ile seyrâne kurbân olduğum

Ey benim aşkında bülbül gibi nâlân olduğum

İyddir çık nâz ile seyrâne kurbân olduğum

Nedim

------------------------------

Geçer fürkat zamanı böyle kalmaz

Sağ olsun sevdüğüm Mevlâ kerîmdir

Onulmaz yâreler bitmez iş olmaz

Sağ olsun sevdüğüm Mevlâ kerîmdür

Olursa Hazret-i Haktan inâyet

Gül-i sad-berg olur her dag-ı hasret

Gider fürkat gelür eyyâm-ı vuslat

Sağ olsun sevdüğüm Mevlâ kerîmdür

Olursa mevc-i gam her bâr hâ’il

Olur şâhid hüveydâ kâm hâsıl

Çıkar bir gün kenâra zevrak-ı dil

Sağ olsun sevdüğüm Mevlâ kerîmdür

Tek ü tenha belâ deştinde her dem

Ne hem-râh isterüm ne yar-ı hem-dem

Bulur bir gün nihayet menzil-i gam

Sağ olsun sevdüğüm Mevlâ kerîmdür

Nâilî-i Kâdîm

Divan edebiyatında üçlü ya da daha çok dizeli bentlerden meydana gelmiş nazım şekillerinin genel adı musammattır. Yani dört dizeden oluşan murabba, şarkı gibi biçimlerin; beş dizeden oluşan tahmis, taştir, tardiyye gibi biçimlerin ya da altı veya daha çok dizeden oluşan biçimlerin tümünün üst başlığı musammattır.

Örnek:

Kalbim yine üzgün seni andım da derinden,

Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden!

Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden,

Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden!

Bu dizeler biçim ve içerik özelliklerine göre aşağıdaki

nazım biçimlerinin hangisinden alınmış olabilir?

A) Şarkı 

B) Kaside 

C) Terkib-i Bent

D) Kıt’a 

E) Rübai

                                                       (2007 - ÖSS)

Çözüm: Verilen dizelerin, dörtlük olmasından, uyaklanışından

aşk, sevgi, sevgiliye duyulan özlemi anlatmasından,

verilen dizelerin nazım biçiminin “şarkı” olduğu anlaşılıyor.

                                                        Cevap A