DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ : Mesnevi

Mesnevi 

Her beytin kendi içinde uyaklı olduğu uzun nazım biçimidir. (aa, bb, cc, dd...) Aruzun kısa kalıpları ile yazılmıştır.

Divan edebiyatında manzum hikâyelerin yazıldığı nazım biçimidir. Beyit sayısı sınırsızdır. Örneğin Mevlâna’nın mesnevisi 25.000 beyitten oluşmuştur. 

Mesneviler aşk, tasavvuf, savaş ve kahramanlık, şehir ve şehrin güzellikleri, mizah gibi değişik konularda yazılmıştır.

Divan edebiyatında roman ve hikâye gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuştur. Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse” adı verilir. Hamse sahibi olarak tanınmış önemli divan şairleri: Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Hamdullah Suphi, Nev’i-zâde Atâi’dir.

Mesnevi nazım şekli ile yazılmış eserler konularına göre şöyle sınıflandırılabilirler:

• Şiir şeklindedir ancak olaya çevresinde gelişir.
• Divan edebşyatında roman ve modern hikâye gibi anlatmaya bağlı türlerin yerini tutumuştur.
• Destanlar, savaş ve kahramanlık konularını işleyen mesneviler: İskendernâme (Ahmedî)
• Aşk hikâyelerini konu alan mesnevîler: Leylâ ve Mecnun, Vamık u Azrâ, Hüsrev ü Şirin.
• Dinî ve tasavvufi mesneviler: Mevlid (Süleyman Çelebi), Hilye-i Hakanî (Hakanî), Hüsn ü Aşk (Şeyh Galip).
• Ahlâki-didaktik mesnevîler: Hayriyye (Nâbî)
• Şehirleri ve o şehrin güzellerini anlatan mesnevîler: Şehrengiz-i Bursa (Lâmiî), Hûbannâme (Enderunlu Fazıl)
• Eğlence ve düğünleri anlatan eserler: Surnâme (Vehbî).
• Mizahi mesneviler: Harnâme (Şeyhî)

Örnek 1:

Aşağıdaki eserlerden hangisi 15. yüzyılda “mesnevi”

biçiminde yazılmış bir yergidir?

A) Tazarru - nâme
B) Kaabûs - nâme

C) İskender - nâme
D) Har - nâme

E) Garip - nâme

                                                          (1994 - ÖYS)

Çözüm: Harname, Şeyhi’ye ait önemli bir mesnevidir.

Diğer eserler ise divan nesri örneklerindendir.

                                                           Cevap D

Örnek 2:

Aşağıdaki dizilerden hangisi, tümüyle Divan Edebiyatı

ürünlerinin adlarıdır?

A) şarkı – ağıt – rubai – müstezat – mani

B) müstezat – mersiye – gazel – naat – münacaat

C) tuyug – kaside – murabba – türkü – gazel

D) rubai – mahammes – destan – tuyug – masal

E) gazel – şarkı – murabba – mani – mesnevi

                                                                  (1986 - ÖYS)

Çözüm: Seçenklerde verilen ağıt, mani, türkü, destan,

masalhalk edebiyatına ait ürünler. Bunların yer almadığı

B seçeneğindeki ürünlerin tamamı Divan Edebiyatı

ürünleridir.

                                                                      Cevap B

Örnek 3:

“Divan şiiri, özellikle kasidelerde, bir bakıma en az ya-

                                            1

rar güden şiirdir. Divan şairi, gazellerde salt söz usta-

                                                       2

lığına önem verir, bu ustalığı ile duygulandırır okuyucusunu.

Mesnevilerde Divan şairi halk hikâyecisi ile birle-

          3

şir. Gazellerde ise şiire yararın karıştığı daha belirgindir.”

             4

Bu paragrafta bilgi yanlışlığı vardır.

Paragraftaki numaralandırmış sözcüklerden hangilerinin

yerleri değiştirilirse, bu yanlışlık giderilmiş olur?

A) 2. ile 3. nün
B) 4. ile 1. nin
C) 1. ile 2. nin

D) 3. ile 1. nin
E) 4. ile 3. nün

                                                                (1976)

Çözüm: Buradaki bilgi yanlışlığını düzeltmek için 4. ile

1.nin yerleri değiştirilmelidir. Divan şiirlerinden kasidenin

birilerine sunulmak için yazıldığını biliyoruz oysa

gazelde bu durum söz konusu değildir.

                                                               Cevap B

Örnek 4:

Mesneviyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden

hangisi yanlıştır?

A) Uyak düzeni aa ba ca... biçimindedir.

B) Beyit sayısı, konunun işlenişine göre belirlenir.

C) Daha çok, aruz vezninin kısa kalıplarıyla yazılır.

D) Arap ve Türk edebiyatına İranlılardan geçmiştir.

E) Öyküleme gerektiren konular, bu türde işlenmiştir.

                                                               (1996 - ÖYS)

Çözüm: Mesnevilerde beyitlerin uyak düzeni (aa, bb,

cc, dd...) şeklindedir. A seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır.

                                                                     Cevap A