Gazete Çevresinde Gelişen Metin Türleri: Makale

MAKALE

Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir gerçeği ortaya koymak, bir tezi kanıtlamak veya bir düşünceyi savunmak amacıyla kaleme alınan ve temel ögesi fikir olan yazılara “makale” denir. Makalede temel unsur düşünce, “fikir”dir. Yazar, herhangi bir konudaki görüşlerini, belli kanıtlar, belgeler, inandırıcı veriler kullanarak anlatmaya çalışır, böylece okuyucuyu bilgilendirmeyi amaçlar. Makalenin amacı; açıklama, eleştiri, tanıtım, bilgilendirme de olabilir. Ama genellikle eleştirel tutum ön plandadır. Makaleler, yazıldıktan sonra bir araya getirilerek makale kitapları şeklinde yayımlanabilir. Makalede açık, anlaşılır, ciddi bir dil kullanılır. Makaleler öğretici yazılardır. Bu nedenle yazar tutarlı, tarafsız, bilimsel bir üslûp kullanır.

Makale Türleri

Makaleler seçilen konuya göre uzun ya da kısa olabilir. Makale her konuda yazılabilir. Makalenin yazılacağı konu güncel olabileceği gibi, felsefi, bilimsel, sanatsal da olabilir. Ancak edebî makale sanatla ilgili konuları işler. Makaleler niteliklerine göre temelde “edebî makale” ve “mesleki makale” olmak üzere iki grupta toplanabilir.

a. Edebî makale: Dil, edebiyat ve sanatla ilgili konuları işleyen makale türüdür. 

b. Meslekî makale: Tıp, ekonomi, sosyoloji gibi bilimin ve bilime dayalı mesleklerin değişik dalları ile ilgili konuları işleyen makale türüdür.

Türk Edebiyatında Makale

Türk edebiyatında makale türünün ilk örnekleri Tanzimat döneminde görülür. İlk makale, Şinasi tarafından çıkarılan ve ilk özel gazete kabul edilen Tercüman-ı Ahval’de (1860) yayımlanmıştır. Türk edebiyatındaki bu ilk makale “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi” dir. Namık Kemal, Ziya Paşa, Şemseddin Sami, Muallim Naci, Beşir Fuad gibi sanatçılar bu türün gelişmesini sağlamıştır. Servet-i Fünun döneminde ise bu tür yayılmış, gelişmiş, olgunlaşmıştır. Türk edebiyatında makale türünde Hüseyin Cahit, Cenap Şehabettin, Fuat Köprülü, Nurettin Topçu gibi sanatçılar eser vermiştir.

Bugün dillerden düşmeyen moda sözlerden biri de ‘magazin’dir. Yüzlerce dergi ve gazete ekiyle bu yayın hayatı bir magazin dünyasına dönüştü. Basit anlatımlı, edebî özelliği olmayan, bol resimli yazılar olarak bilinen magazin, son yıllarda televizyon kanallarının itibar ettiği bir başka yayın türü oldu.Magazin (magasine) İngilizceden dilimize geçmiştir. Magazin için Türkçe Sözlük’te verilmiş olan tanım, bugünkü gelişmeler karşısında eskimiştir. Magazin’in televizyonun da konusu olduğu sözlüklerdeki tanımlarda yer almamıştır. Türkçe Sözlük’te bu kelime için yapılmış olan tanım şudur: “Çoğunluğu ilgilendirecek çeşitli konulardan söz eden bol resimli yayın. ‘Sözlük’te magazin kelimesinden türetilmiş bir de magazinleşmek fiili var. Bunun için de şu tanım verilmiş: “Magazin hâlini almak” 

(Hamza Zülfikar)