.png)
HALK EDEBİYATI
Halkın zevkini karşılamak için sözlü olarak ortaya konan, kendine özgü bir dili ve üslubu bulunan edebiyat koludur. Anadolu’da gelişen orta tabaka edebiyatımızdır. Halk arasında yetişen saz şairlerinin, Tekke şairlerinin ve halkın meydana getirdiği edebiyattır. Önceleri Anonim Halk edebiyatının son dönemlerde ise Klasik edebiyatımızın (divan edebiyatı) etkisindedir.
Halk edebiyatının başlangıcı İslamiyet öncesine kadar uzanır. Halk edebiyatı hep ikinci planda kalmış ve halkın ilgisiyle varlığını bugüne kadar devam ettirmiştir.
Halk edebiyatının genel özellikleri şunlardır:
- Şiirler, çoğu zaman saz eşliğinde söylenir. İrticali (doğaçlama) olarak şiir söyleyen aşıklar, şiirleri için bir ön hazırlık yapmazlar. Bu yüzden de şiirlerinde derin bir anlam, kusursuz bir biçim görülmez.
- Nazım birimi olarak dörtlük kullanılır. Ancak çok az da olsa türkülerde ve ninnilerde üçlü, beşli söyleyişler görülür.
- Aruzla şiir yazanlar olmakla birlikte kullanılan asıl ölçü hece ölçüsüdür. En çok yedili, sekizli, on birli kalıplar kullanılmıştır.
- Şiirler, halk arasında kullanılan konuşma diliyle söylenir. Bu dilin öztürkçe olduğu söylenemese de halka mal olmamış sözcükler kullanılmamıştır.
- Şiirler hazırlıksız söylendiğinden genellikle yarım kafiye ve redif kullanılmıştır.
- İslamdan önceki Türk edebiyatı geleneğini sürdüren sözlü bir edebiyattır.
- Şiirler, “saz şairi” ya da “aşık” denen şairlerce, “bağlama” adı verilen bir sazla söylenir.
- Nazım şekli olarak mani, koşma, varsağı, semai, destan vs. kullanılmıştır.
- Halk edebiyatı ürünleri yazılı değildir. Müzik eşliğinde sözlü olarak oluşur.
- Halk edebiyatında şiir, egemen türdür.
- Şiirlerde başlık yoktur, biçimiyle adlandırılır.
- Halk edebiyatı gözleme dayalıdır. Benzetmeler, somut kavramlardan yararlanılarak yapılır. Söyledikleri her şey gerçek yaşamdan alınmadır, dolayısıyla şiirlerde somutluk hâkimdir.
- Konu olarak aşk, ölüm, hasret, ayrılık, doğa sevgisi, yiğitlik, zamandan şikâyet işlenmiştir.
- Halk şairlerinin hayat hikâyeleri ve şiirleri cönk adı verilen eserlerde toplanmıştır.
Örnek 1:
“Sanatın yalnızca bir süs varlığı olarak ele alındığı Divan
yazınında aşırı bir yabancılaşma görülür. Sanatın,
yaşamın bir parçası olarak kabul edildiği Halk şiirinde
ise bütün örnekler, kuşlar, sevgililer, güzeller yerlidir.
Anadoluludur. Çünkü Halk ozanı, duyduğu değil; gördüğü,
tanıdığı kuşu işler şiirinde. Bu şiirlerde, Divan
şiirindeki doğadışı varlıkları göremeyiz. Sözgelimi,
halk şiirinde, atmaca tavuğu yer, pilici kapıp uçar. Divan
şiirinde güzelin gözleri olan doğan, sevenin gönlünü
avlar.”
Parçada Divan Edebiyatı ve Halk Edebiyatı’na ilişkin
olarak aşağıdaki kavramlardan hangisinin üzerinde
durulmamaktadır?
A) açıklık – kapalılık
B) somutluk – soyutluk
C) gerçekçilik – düşçülük
D) nesnellik – öznellik
E) yerlilik – yabancılık
(1982 - ÖYS)
Çözüm: Parçada Divan edebiyatının doğadışı varlıkları
ele alırken, Halk edebiyatının yaşamdaki varlıkları olduğu
gibi aktarması, Divan edebiyatının yaşamdan kopuk,
Halk edebiyatının yaşama bağlı olduğunu gösterir.
Bu durum somutluk - soyutluk, gerçeğe uygunluk -
düşçülük kavramlarına da uyar. Aşırı bir yabancılaşma
sözünden E de çıkar. Ancak öznellik - nesnellik anlatılanlara
yorum katmakla ilgilidir. Parçada edebiyatların
bu yönüyle ilgili bilgi verilmemiştir.
Cevap D
Örnek 2:
Aşağıdakilerden hangisi halk şairlerimizin ortak
özellikleri arasında yer almaz?
A) Nazım birimi olarak dörtlüğü kullanmaları
B) Aruzla yazanlar bulunmakla birlikte kullandıkları asıl ölçünün hece olması
C) Şiirlerini, halk arasında kullanılan konuşma diliyle söylemeleri
D) Şiirlerinde genellikle yarım kafiye kullanmaları
E) Eserlerinde dini, mistik konuların yanı sıra devrin bazı sosyal olaylarını ele almaları
(1988 - ÖYS)
Çözüm: Halk şairleri dini konuları işlememiş, daha
çok, aşk, tabitat, savaş gibi konular üzerinde durmuşlardır.
Dinî konuları Tekke şairleri işlemiştir.
Cevap E
Örnek 2:
Aşağıdakilerden hangisi, Halk edebiyatının özelliklerinden
biri değildir?
A) Münacaat, naat, mesnevi, mersiye gibi ortak tür ve konuların kullanılması
B) İslamiyetten önceki Türk edebiyatı geleneğini sürdüren sözlü bir edebiyat olması
C) Şiirde hece ölçüsü ve yarım kafiye kullanılması
D) Şiirlerin, “saz şairi” ya da “âşık” denen şairlerce, “bağlama” adı verilen bir sazla söylenmesi
E) Düşünce ve duyguların dörder dizelik bentler biçiminde anlatılması
(1989 - ÖYS)
Çözüm: A seçeneğinde verilen münacaat, naat, mesnevi,
mersiye Divan şiiri nazım türleridir. Halk edebiyatında
bu türler kullanılmamıştır.
Cevap A
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder