Alman Edebiyatı: JOHANN WOLFGANG VON GOETHE (1749 - 1832)

JOHANN WOLFGANG VON GOETHE (1749 - 1832)
Alman ve dünya edebiyatının en önemli şair ve yazarlarından olan Goethe, romantizmin temsilcilerindendir. Saray çevresinden bir ailenin çocuğu olan Goethe, babası tarafından aydınlanma düşüncesinin ideallerine göre yetiştirilmiştir. Babası, Goethe’nin eğitimine çok önem vermiş ve özel öğretmenler tutarak Latince, eski Yunanca, Fransızca, İngilizce, İtalyanca gibi dilleri öğrenmesini sağlamıştır. Hukuk eğitimi alan Goethe, tarih, coğrafya, matematik ve doğa bilimleri gibi dallara da ilgi duymuştur. Ayrıca ailesinin zengin kitaplığı Goethe’nin yetişmesinde önemli rol oynamıştır. İlk şiirlerini on yaşında yazmaya başlamıştır. Ancak bu dönemde yazdığı şiirlerini daha sonra yok etmiştir.
Schiller’le tanışan Goethe, onunla dost olur. İki yazar da bu dostluktan olumlu anlamda etkilenir. 1805’te Goethe, dostu Schiller’i kaybeder. Bu ölüm onu derinden sarsar. Dostunu kaybetmesinin acısına, ailevi sorunlar ve siyasi karışıklıklar da eklenince köşesine çekilir. Sürekli yazar, hayatının en üretken dönemini geçirir. Yaşı da hayli ilerleyen sanatçı, Weimar’da yaşamını yitirir.
Yazdığı eserlerle Avrupa edebiyatını, fikir hayatını derinden etkilenmiştir. Birçok eseri Türkçeye de çevrilmiştir.

Eserleri:

Roman:
Genç Werther’in Acıları, William Meister’in Çıraklık Yılları

Tiyatro:
Faust, Tasso, Stella

Şiir:
Balladlar, Toplum Türküleri, Batı - Doğu Divanı


Genç Werther’in Acıları
Goethe’nin yirmi beş yaşındayken yazdığı, onun hayatını değiştiren romanıdır. Romanda olay Werther’in mektuplaştığı arkadaşı Willhelm’in eliyle, mektuplar biçiminde anlatılır. Romanın kahramanı olan Werther, büyük kentin yarattığı ruhsal çöküntüden doğaya kaçarak Wahlheim’e yerleşen aydın bir gençtir. Orada tanıştığı soylu bir ailenin güzel kızı Lotte’ye aşık olur. Lotte de kayıtsız değildir bu aşka; ama Albert’le nişanlıdır ve verilen sözler, ahlaki değerler önemlidir. Lotte, sonunda nişanlısı Albert ile evlenir. Werther ise bir aile dostu olarak yer alır yanlarında. Ne var ki aşk ve dostluk arasındaki sınır çizgisi zayıftır. Sınırı geçmekten korkan Lotte, bir daha görüşmemeleri gerektiğini bildirir genç adama. Werther, bu acıya dayanamaz ve Lotte’ye son bir mektup yazarak intihar eder.


Faust
Şiirsel bir oyun olan Faust, dünya edebiyatı klasikleri arasında yer alır. Goethe’nin Faust’u, içeriğinin çok zengin felsefi derinliği nedeniyle pek çok farklı yorumla yüzlerce kez yeniden incelenmiş, dünyanın tüm ülkelerinde çok farklı yorumlarla sahnelenmiştir. Faust, Goethe’nin hemen hemen neredeyse tüm yaşamı boyunca yazarak tamamladığı bir yapıttır. Oyunun baş kahramanı Faust, felsefeyi, tıbbı, doğa bilimlerini, teolojiyi araştırmış; gençlik ve olgunluk çağını yeryüzünün sırlarını çözmek için tüketmiştir. Faust’un bu arayışı Mefistofeles’i (Şeytan) rahatsız etmektedir. Çünkü pek çok insanı felaketlerle yok etmesine bir o kadar insanı dünyasal hazlarla uçuruma düşürmesine karşın, yeryüzündeki Faust adındaki doktor, akıl ve bilgi ile kendisine karşı direnmektedir. Tanrı’dan Faust’u doğru yoldan çıkarmak için izin isteyen Mefistofeles, onun bunalımlar içinde olduğu bir gece karşısına çıkar ve Faust’a dünya hazlarını vaad eder. Bir iddiaya girerler. Mefistofeles, onun bilgi hastalığından kalbini kurtaracak, yaşatacağı en güzel hazlar karşısında Faust: “Dur ey zaman, ne güzelsin!” diyecek olursa iddiayı Mefistofeles kazanmış olacaktır. Mefistofeles, Faust’u gençleştirir ve ona aşk duygusunu tattırır. Faust, bu duyguyu sadece Gretchen adlı genç bir kızdan çok ötede Helene idealine kadar hissedecek, ama her şeye karşın, Mefistofeles’e beklediği cavabı vermeyecektir.