Mübalağa (Abartma)

MÜBALAĞA (ABARTMA)

Sözün etkisini artırmak için bir konuyu, düşünceyi, varlığı ya da duyguyu olduğundan büyük ya da küçük gösterme sanatına abartma denir. Sanatçı bununla okuyucunun zihninde iz bırakmayı, onu etkilemeyi amaçlar. İnsanın doğasında vardır, kendisini heyecanlandıran bir olayı, heyecanına göre büyüterek ya da küçülterek aktarır. Burada amaç, içinde bulunduğu duygu yoğunluğunu, heyecanı anlatmaktır.
Bizler de ister farkında olalım, ister olmayalım günlük yaşamımızda abartmadan sıkça yararlanmaktayız. Örneğin buluşacağımız kişi üç beş dakika buluşma yerine geç geldiğinde, bunu “Sabahtan beri seni bekliyorum.”, “Bekleye bekleye ağaç olduk.” gibi sözlerle abartarak ifade ederiz. Yine soğuktan biraz etkilendiğimizde bu durumu “dondum”, zayıf birini gördüğümüzde onun zayıflığını “Bir deri bir kemik” deyimi ile, hoşumuza giden bir söz ya da fıkraya olan tepkimizi “Güle güle öldük.” sözleri ile anlatırız. Bütün bunlar bizim etrafımızdaki nesne, durum ya da olayları olduğundan az ya da çok göstererek anlattığımız anlamına gelir.

“Kimdir bana gülümseyen yeşillik balkonundan?
Demek gecelerden sonra nihayet gün doğuyor.
Bir gülüşündür gençliğimi döndürdü yolundan;
Yanan şu alnım elinin gölgesiyle soğuyor.”
Bu dizelerde şair, sevgilinin gülüşünü, yani kendisine ilgi göstermesini abartarak anlatmaktadır. “Bir gülüşün gençliğimi yolundan döndürmesi”, “sevgilinin elinin gölgesinin yanan alnını soğutması” sözlerinde abartma vardır. Bu abartılı sözlerle şair, sevdiğine olan sevgisininin büyüklüğünü; sevdiğinin küçük bir iltifatının kendisi için ne kadar önemli olduğunu anlatmak istemektedir.
Abartmadan daha çok övgüde, yergide ve sevginin ifade edilmesinde yararlanılır. Bunlar şairin hayal dünyasını göstermek istemesini de ekleyebiliriz.

“Mehmet’in düşmanı boğduğu sele
Mübarek kanını kattığı yerdir”
Bu dizelerde şair, Mehmetçik’in vatanın kurtarmak için düşmanlara karşı verdiği mücadeleyi abartarak anlatmış, böylece içindeki heyecanı dışa vurmuş, okuru da kendi heyecanına ortak etmek istemiştir: Vatan mücadelesinde Mehmetçik o kadar kan akıttı ki, düşman onun akan kanının selinde boğuldu.

“Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ
Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan şühedâ”
dizelerinde şair, Çanakkale’de vatan savunmasında şehit olan vatan evlatlarının çokluğunu anlatırken abartmadan yararlanmıştır. “Toprağı sıksan şehit fışkıracak” sözleri ile şair, toprağın her karışında bir şehidin yattığını anlatmak istemiştir. Gerçekte toprağı sıktığınızda ya da toprağı avuçladığınızda bir şehitle karşılaşmazsınız. Ama şair, vatan için kendini feda edenlerin çokluğunu bu şekilde ifade etmiştir.

“Savaş bizi karlı dağlara götürdüğü gün
Kızıllığında ısındık
Dağlardan çöllere düşürdüğü gün
Gölgene sığındık”
Bu dörtlükte şair, bayrağa seslenmekte, bayrak sevgisini, duygularını abartılı bir şekilde anlatmaktadır. Bayraktaki kırmızı renkle insan ısınmaz, bayrağın gölgesine bir kişi ancak zor sığar. Şair “kızıllığında ısındık, gölgene sığındık” sözleri ile abartma yapmıştır.

“Yaram var, havanlar dövemez merhem
Yüküm var, bulamaz pazarlar dirhem”
dizelerinde şair, yaralarının ve yükünün çokluğunu abartarak ifade etmiştir. Kişinin vücudunda yaralar varsa, bu yaralara küçük bir merhem yeter. Yine kişinin taşıyabileceği yük bellidir. Ama şair, bunları olduğundan fazla göstererek içinde bulunduğu durumu vurucu bir şekilde anlatmak istemiştir.

Örnek:

Aşağıdaki dizelerin özellikle hangisinde bir abartma
vardır?

A) Bir ah çeksem dağı taşı eritir
      Gözüm yaşı değirmeni yürütür
B) Bu topraklar ecdadımın ocağı
     Evim, köyüm hep bu yerin bucağı
C) Ne doğan güne hükmüm geçer
     Ne hâlden anlayan bulunur
D) Derdim çoktur hangisine yanayım
     Yine tazelendi yürek yarası
E) Yükseğinde büyük namlı karın var
     Alçağında mor sümbüllü bağın var
                                                            (1991 - ÖYS)
Çözüm: Abartmada bir durumu, olayı olduğundan
çok fazla ya da çok az gösterme söz konusudur. Sorunun
A seçeneğinde böyle bir kullanım söz konusudur.
Şair, bu dizelerle acılarını anlatmak istemiş. Bunu
yaparken de acılarının çok olduğunu, duygularını olduğundan
çok göstererek anlatmıştır. Gerçekte üzgün
bir insanın ah çekmesi ile dağ taş erimez. Yine gözyaşı
hiçbir zaman değirmeni çevirecek kadar olmaz. Bırakın
değirmeni, bir bardağı bile doldurmaz. Ama şair
bunları olduğundan çok göstererek içinde bulunduğu
durumu ve duygularını anlatmaya çalışmıştır.
                                                              Cevap A