TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1895)
Tanzimat Edebiyatı’nın hazırlık dönemi Tanzimat Fermanı ile 1839’dan Tercüman-ı Ahval gazetesinin çıkış tarihi olan 1860’a kadar sürer. Hazırlık dönemi, Batı edebiyatından, özellikle Fransız edebiyatından şiir, hikâye ve roman çevirilerinin yapıldığı bir geçiş dönemidir.
Hazırlık dönemi, divan edebiyatı ile Tanzimat Edebiyatı arasında bir köprü niteliği taşır. Gazetecilik bu dönemde bir aşama gösterir. Devlet eliyle çıkarılan ilk Türk gazetesi olan Takvim-i Vekayi bu dönemde yayın hayatına devam eder.
Tanzimat Edebiyatı’na bu geçiş döneminde Mütercim Asım, Münif Efendi, Yusuf Kamil Paşa, Akif Paşa... önemli rol oynar. Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği Telemak, edebiyatımızdaki ilk çeviri roman olarak tarihe geçer.
Tanzimat edebiyatı Batı etkisindeki Türk edebiyatının ilk devresidir. Tanzimat siyasi anlamda 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı’yla başlar. Sanatsal açıdan Tanzimat ise 1860’ta Tercüman-ı Ahval gazetesinin çıkarılmasıyla başlar. Buna göre Tanzimat Edebiyatı dönemi 1860’ta başlayıp 1895’e kadar sürer.
Servet-i Fünun Edebiyatı içinde yer alan Hüseyin Cahit Yalçın, Tanzimat dönemini şu sözlerle dile getirir: “Tanzimat devri edebî hareketleri kendiliğinden doğmuştur; onu çevre ve ihtiyaçlar doğurmuştur. Nasıl içtimaî (toplumsal) ve siyasi bünyemiz değişiyor, Avrupalılaşıyorsa, bu hareket de edebiyatımızın bir Avrupalılaşma belirtisidir.”
Toplumsal yaşamımızdaki değişim ve gelişim Tanzimat’la başlar. Bu değişim ve gelişimde Batı’nın, büyük etkisi vardır. Divan edebiyatının yüzyıllar boyu süren sıkı kurallara bağlı yapısı Tanzimat’la çözülmeye başlamıştır. Tanzimat’tan sonra toplumda oluşan orta tabaka, yavaş yavaş kendi edebiyatını da oluşturmaya başlar.
Dil, artık divan edebiyatının seçkinlere hitap eden ağır dili olmaktan çıkmış; orta tabakanın günlük konuşma diline yakın bir dil hâline gelmiştir.
Tanzimat Edebiyatı ile topluma yeni bir duyuş, düşünüş ve anlatış tarzı gelmiştir. Batı düşünüş tarzı, Tanzimat’la yurda yayılmış ve böylece sanat, topluma ulaşmada bir araç olarak görülmüştür. “Roman, deneme, tiyatro” gibi daha önce edebiyatımızda hiç denenmemiş türlerde eserler verilmiştir.
Tanzimat Edebiyatı, toplumcudur, doğrunun ve iyinin peşindedir. Bu dönem şair ve yazarları, sanat aracılığıyla toplumu uyandırıp yükseltmek, geri kalmışlıktan kurtarmak ve baskıları ortadan kaldırmak amacını taşır.
Tanzimat dönemi sanatçıları, eski edebiyatı yıkarak yerine, Batı edebiyatının ışığında yeni bir edebiyat kurmayı hedeflemişlerdir.
Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları
Tanzimat edebiyatı sanatçıları temelde iki ayrı sanat anlayışına sahiptir. Bu bağlamda Tanzimat sanatçılarını iki grupta ele almak daha uygun olacaktır.
1. dönem sanatçıları: Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Şemseddin Sami, Ahmet Vefik Paşa.
2. dönem sanatçıları: Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, Sami Paşazade Sezai, Muallim Naci, Nabizade Nazım.
Örnek:
“Düzenlemeler” anlamına gelen “Tanzimat”, bir bakıma
Osmanlı İmparatorluğu’nun bazı kurumlarıyla Batı’ya
yönelişi demektir. Tanzimat Döneminde Batı’yı yakından
tanımış, Batı uygarlığının önemini kavramış kimi
Türk aydınları, yaşayış, bilim, sanat ve edebiyat yönünden
Batı ile bağlantılar kurmuşlardı. 1860 yılında
Agâh Efendi ile Şinasi’nin birlikte çıkardıkları ---- adlı
gazete ile Tanzimat edebiyatı başlamış oldu.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi getirilmelidir?
A) Tercüman-ı Ahval
B) Ceride-i Havadis
C) Takvim-i Vakayi
D) Tercüman-ı Hakikat
E) Tasvir-i Efkâr
(2011 - LYS)
Çözüm: Tanzimat edebiyatı 1860 yılında Agâh Efendi
ile Şinasi’nin birlikte çıkardıkları Tercüman-ı Ahval adlı
gazete ile başlamış oldu.
Cevap A
TANZİMAT EDEBİYATINDA COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER (ŞİİR)
